O 31 de xaneiro de 1902 o pobo de Mones (Santa María de Mones), no concello valdeorrés de Petín, amotínase contra o cobro de impostos ante a grave situación de extrema pobreza que sufrían.
Ese día sairon do Barco de Valdeorras os axentes do cobro, acompañados por un capitán, dous tenentes e 18 soldados do rexemento Isabel la Católica, procedente de Lugo e acantonado na capital valdeorresa, como temos visto na anterior entrada desta serie (“Valdeorras, terra de motíns no paso do século XIX a XX (III)“.
Cando chegaron ao pequeno pobo de Mones, no concello de Petín, coa intención de levar a cabo o desafiuzamento de Indalecio López e a incautación da súa vivenda para facer fronte aos pagamentos adebedados, atopáronse coa resistencia dos veciños de Mones e da vecina Santa Eulalia (Santaballa) que foran convocados coas badaladas de chamada “a concello” (como se coñece nesta zona á reunión veciñal para tratar asuntos de común transcendencia) e, ante a presión dos recaudadores e das forzas armadas, apedrearon aos militares e axentes do cobro. Ante a resistencia do pobo, os soldados recibiron orde do capitán que mandaba a tropa de abrir fogo contra a multitude, sen importar que foran homes, mulleres e nenas e nenos desarmados. A resultas dos disparos dos Mauser dos militares resultou morto o veciño de Mones, Francisco Rodríguez, solteiro e de 20 anos de idade, e polo menos dous ou tres veciños máis acabaron feridos de gravidade, falecendo pouco despois un deles, sen chegar a coñecerse o número real de feridos de menor consideración. Non se recollen novas de lesións nin mortes entre as forzas armadas. De seguido, as forzas represivas continuaron a súa macabra tarefa e acabaron por botar da súa casa ao Indalecio López, levandoo ademáis detido xunto ao seu fillo, acusado de ter instigado a resistencia do pobo ao seu desafiuzamento. Logo serían detidos 14 veciños máis da localidade.
A prensa da época facíase eco da nova do seguinte xeito:
La Idea Moderna: diario democrático de Lugo – Nº3337 – 1 de febreiro de 1902
La Correspondencia Gallega: diario de Pontevedra – Ano XIV – Nº3613 – 1 de febreiro de 1902
El Diario de Pontevedra: periódico liberal – Ano XIX – Nº5304 – 1 de febreiro de 1902
El Regional: diario de Lugo – Nº6595 – 2 de febreiro de 1902
El Correo (Madrid) – Ano XXIII – Nº7930 – 1 de febreiro de 1902
A manifesta gravidade dos feitos acontecidos ese día en Mones queda non só reflectida na prensa, senon que orixina que se formulase ao respecto unha pregunta en sesión parlamentaria polo deputado Romero Robledo ao Ministro da Guerra, Valeriano Weyler (do que xa temos falado neste espazo web ao fio da brutal represión da Folga Xeral de 1901 na Coruña) no Congreso dos Diputados de Madrid, como recolle o xornal El Miño de 9 de febreiro de 1902:
El Miño: diario liberal – Ano V – Nº977 – 9 de febreiro de 1902
O contido completo do cruce de intervencións parlamentarias ao respecto dos sucesos en Mones, a raiz da pregunta parlamentaria de Romero Robledo e a resposta do Ministro Weyler, pode consultarse no Diario de Sesións do Congreso dos Diputados – Serie Histórica – Legislatura 1901-1902 – 05-02-1902. Nº 114 (de 3299 a 3328).
Mais os sucesos de Mones non supoñen o fin dos motíns na comarca de Valdeorras, pois acontecementos similares non tardarán en repetirse.
Por exemplo, no pequeno pobo de Entoma, á veira do río Galir, moi preto do Barco, o 21 de outubro do mesmo ano de 1902. O axente da empresa recaudadora, Luis Pérez, chega ao pobo acompañado da Garda civil, para facer efectivo un embargo.
Ante a resistencia do pobo, os axentes acaban por facer uso dos seus fusiles Mäuser contra a poboación indefensa ao se negar a perder as súas casas por non poder facer o pagamento dos impostos, disparando polas costas aos que fuxían e causando un morto e un ferido entre os veciños:
El Correo (Madrid) – Ano XXIII – Nº 8190 – 22 de outubro de 1902
La Correspondencia de España: diario universal de noticias (Madrid) – Ano LIII – Nº 16329 – 22 de outubro de 1902
El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1980 – 25 de outubro de 1902
De novo, estos sucesos dan lugar a unha interpelación parlamentaria no Congreso dos Deputados, a cargo desta volta do deputado coruñés Lombardero, sobre o uso dos Mäuser na represión das protestas, pero que acabará xerando unha longa discusión política entre deputados, con acusacións cruzadas de caciquismo.
Diario de la Marina – Época Sexta – Ano XXXIV – No 510 – 24 de outubro de 1902
El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1990 – 5 de novembro de 1902
Poucos días, despois, o 10 de novembro de 1902, prodúcese un novo motín na comarca de Valdeorras. Desta volta, no pobo de Santigoso, onde un grupo de 40 veciños concéntrase ante a chegada do cobrador acompañado de 26 axentes da Garda civil. O suceso deixa unha muller morta, nai de cinco fillos e embarazada, e tamén varias persoas feridas entre os veciños, ademáis de varias detencións (9 homes e dous mulleres). Mais agora tamén hai lesións entre os gardas, cando homes e mulleres usan, ademáis de insultos e pedras, as ferramentas de labranza para se defender:
La Correspondencia de España: diario universal de noticias (Madrid) – Ano LIII – Nº 16350 – 12 de novembro de 1902
La Correspondencia de España: diario universal de noticias (Madrid) – Ano LIII – Nº 16351 – 13 de novembro de 1902
El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1999 – 14 de novembro de 1902
O xornal madrileño La Correspondencia de España publicaba o 15 de novembro de 1902 un artigo de opinión de Gerardo Álvarez, datado un día ante, sobre os sucesos e a situación da comarca:
La Correspondencia de España: Diario universal de noticias – Ano LIII – Nº 16352 – 14 de novembro de 1902
Referencias:
- La Idea Moderna: diario democrático de Lugo – Nº3337 – 1 de febreiro de 1902
- La Correspondencia Gallega: diario de Pontevedra – Ano XIV – Nº3613 – 1 de febreiro de 1902
- El Diario de Pontevedra: periódico liberal – Ano XIX – Nº5304 – 1 de febreiro de 1902
- El Regional: diario de Lugo – Nº6595 – 2 de febreiro de 1902
- El Correo (Madrid) – Ano XXIII – Nº7930 – 1 de febreiro de 1902
- El Miño: diario liberal – Ano V – Nº977 – 9 de febreiro de 1902
- El Correo (Madrid) – Ano XXIII – Nº 8190 – 22 de outubro de 1902
- La Correspondencia de España: diario universal de noticias (Madrid) – Ano LIII – Nº 16329 – 22 de outubro de 1902
- El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1980 – 25 de outubro de 1902
- Diario de la Marina – Época Sexta – Ano XXXIV – No 510 – 24 de outubro de 1902
- El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1990 – 5 de novembro de 1902
- La Correspondencia de España: diario universal de noticias – Ano LIII – Nº 16350 – 12 de novembro de 1902
- La Correspondencia de España: diario universal de noticias – Ano LIII – Nº 16351 – 13 de novembro de 1902
- El Noroeste (A Coruña) – Ano VII – Nº 1999 – 14 de novembro de 1902
- La Correspondencia de España: diario universal de noticias – Ano LIII – Nº 16352 – 14 de novembro de 1902
—
Diario de Sesións do Congreso dos Diputados – Serie Histórica – Legislatura 1901-1902 – 05-02-1902. Nº 114 (de 3299 a 3328).
Diario de Sesións do Congreso dos Diputados – Serie Histórica – Legislatura 1902-1903. 24-10-1902. Nº 37 (de 917 a 940)..
—
“O masacre de Mones“, artigo de Cilia Torna en Nós Diario, de 29 de xaneiro de 1922
MEMORIA LIBERTARIA NA GALIZA 
Deixar un comentario